Λαχανόκηπος - Έδαφος: Προετοιμασία, λίπανση και διαμόρφωση

1. Χώμα και είδη χώματος
Όπως θα έχετε παρατηρήσει, το έδαφος διαφέρει ως προς το χρώμα του χώματος όχι μόνο από περιοχή σε περιοχή, αλλά, ακόμα και μέσα στα όρια της ίδιας περιοχής.
Θα έχετε ακούσει τις εκφράσεις «φτωχό» ή «γόνιμο» έδαφος. Κατά κανόνα λοιπόν, το χρώμα του χώματος, δίνει μία πρώτη ένδειξη για το κατά πόσον το έδαφος είναι φτωχό ή πλούσιο σε οργανικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών. Συνήθως το χρώμα του χώματος μπορεί να είναι :
- Σκούρο μαύρο
- Κοκκινωπό ή προς το κίτρινο, ή
- Καφέ χαλικωτό
χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλα εδάφη με διαφορετικό χρώμα.

Ας δούμε κάπως αναλυτικότερα τι σημαίνει πρακτικά το χρώμα του χώματος για την επιτυχία του λαχανόκηπού σας.

Σκούρο μαύρο χώμα: Αν το τμήμα του εδάφους που προορίζετε για λαχανόκηπο, έχει σκούρο μαύρο χώμα, τότε είστε τυχεροί, γιατί το χρώμα του δηλώνει ότι είναι μάλλον πλούσιο σε οργανικά συστατικά και επομένως θα ευνοήσει καλλίτερα την ανάπτυξη των λαχανικών σας. Σκάψτε σε 2-3 σημεία σε βάθος 20-30 εκατοστά. Αν βρείτε από κάτω κόκκινο χώμα, τότε είστε διπλά τυχεροί, επειδή το κοκκινόχωμα ευνοεί την κατακράτηση υγρασίας και στεγνώνει κάπως πιο δύσκολα, με αποτέλεσμα τα φυτά σας να έχουν ένα σχεδόν ιδανικό έδαφος για την ανάπτυξή τους. Όχι πώς ένα τέτοιο χώμα δεν έχει απαιτήσεις λίπανσης. Απλά, δείχνει ότι το έδαφος δεν είναι φτωχό σε συστατικά που θεωρούνται απαραίτητα για την γονιμότητά του.

Κοκκινόχωμα ή κιτρινωπό: Ένα τέτοιο έδαφος, επιφανειακά, στερείται των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη λαχανικών. Μπορεί να είναι κατάλληλο για πολυετή φυτά (δέντρα) με βαθιές ρίζες, αλλά μάλλον δεν είναι τόσο κατάλληλο για λαχανικά τα οποία έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα. Αν διαθέτετε τέτοιο έδαφος, μην απογοητεύεστε. Μπορείτε να το προετοιμάσετε έτσι, ώστε να γίνει κατάλληλο για λαχανικά. Απλώς θα χρειαστείτε περισσότερη οργανική ουσία (κοπριά ή άλλα οργανικά συστατικά όπως φύλλα) για να το εμπλουτίσετε. Μερικά κοκκινοχώματα, λόγω της σύστασής τους, δεν απορροφούν εύκολα την κοπριά ή το κομπόστ. Για να το διαπιστώσετε αυτό, μπορείτε να κάνετε την εξής δοκιμή. Σκορπίστε σε ένα σημείο του εδάφους μία ποσότητα κοπριάς, ανακατέψτε την καλά με το χώμα και ποτίστε. Επαναλάβετε τα ποτίσματα σαν να είχατε φυτέψει το μέρος. Μετά από 10-15 ημέρες, θα πρέπει η κοπριά και το χώμα να έχουν γίνει μία ομοιόμορφη μάζα και να μην ξεχωρίζουν. Αν όμως η κοπριά εξακολουθεί να ξεχωρίζει εμφανώς από το χώμα ή έχει εξαφανιστεί εντελώς, αυτό σημαίνει ότι το χώμα σας χρειάζεται αρκετά μεγαλύτερες ποσότητες οργανικών συστατικών (κοπριάς) για να ισορροπήσει.

Καφέ χαλικωτό: Αν δεν έχετε άλλο χώρο, θα πρέπει να μπείτε στο έξοδο να απομακρύνετε σε αρκετό βάθος το χώμα και να το αντικαταστήσετε με άλλο, κατάλληλο για λαχανικά.

Εν κατακλείδι, για να διαπιστώσετε αν ένα χώμα είναι γόνιμο, ρίξτε μια ματιά στα ζιζάνια. Αν είναι εύρωστα και θαλερά, αυτό είναι καλό σημάδι. Σε ένα έδαφος που τα ζιζάνια αναπτύσσονται καλά, είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα συμβεί και με τα λαχανικά σας, αφού προηγουμένως μάθετε στα ζιζάνια ποιος κάνει κουμάντο στο συγκεκριμένο μέρος.

2. Προετοιμασία εδάφους-λίπανση
Η προετοιμασία του εδάφους που θα φιλοξενήσει τον λαχανόκηπό σας, αρχίζει κανονικά από το Φθινόπωρο και περιλαμβάνει :
- Βαθύ σκάψιμο και λίπανση το Φθινόπωρο.
- Ελαφρύ σκάψιμο τον Φεβρουάριο.

Μη σας πτοήσει το βαθύ σκάψιμο. Εννοούμε τόσο βαθύ, όσο μπορεί να εισχωρήσει στο έδαφος η τσάπα σας. Φροντίστε να αναποδογυρίζετε τις μπάλες του χώματος που ανασηκώνει η τσάπα σας, ώστε οι ρίζες των ζιζανίων να είναι προς τα πάνω και να εκτίθενται στο φως και τον αέρα. Έτσι, τα ζιζάνια θα ξεραθούν ευκολότερα ενώ τα κλαδιά τους θα θαφτούν κάτω από το χώμα, θα σαπίσουν και θα σχηματίσουν οργανική ουσία χρήσιμη για τα λαχανικά σας. Μην διαλύετε τις μπάλες και μην ισοπεδώσετε το μέρος μετά το φθινοπωρινό σκάψιμο. Οι βροχές του χειμώνα και ο πάγος, θα θρυμματίσουν το χώμα και θα το κάνουν ανάλαφρο. Απομακρύνετε μόνο τα πολυετή ζιζάνια που ενδεχομένως υπάρχουν και αφήστε τα μονοετή να θαφτούν. Στην συνέχεια ρίξτε άφθονη κοπριά ή κομπόστ.

Τον Φεβρουάριο, ξανασκάψτε το μέρος πιο ελαφρά, αλλά περισσότερο επιμελημένα ώστε να ενσωματωθεί τελείως η κοπριά στο έδαφος και απομακρύνετε μόνο τα μεγάλα χόρτα-ζιζάνια που ενδεχομένως έχουν μεγαλώσει στη διάρκεια του χειμώνα.
Πλέον το έδαφος είναι έτοιμο για διαμόρφωση και φύτευση.

3. Διαμόρφωση εδάφους
Η κύρια εργασία διαμόρφωσης, συνίσταται στην δημιουργία των βραγιών, δηλαδή των τμημάτων που το καθένα τους θα φιλοξενήσει και ένα διαφορετικό είδος λαχανικού. Αυτό δεν είναι πάντα απαραίτητο, γιατί ορισμένα λαχανικά μπορούν να καλλιεργηθούν μαζί στον ίδιο χώρο. Οι βραγιές, έχουν διπλό σκοπό : Διευκολύνουν την πρόσβαση και επιτρέπουν την αποστράγγιση του πλεονάζοντος νερού κατά το πότισμα. Πριν αρχίσετε να διαμορφώνετε τις βραγιές, θα πρέπει να ισοπεδώσετε καλά το χώμα με ένα γράβαλο ή «καλλιεργητή»(2) και να τρίψετε τους χοντρούς σβώλους σε όσο το δυνατόν πιο λεπτά κομμάτια.

Οι βραγιές, διαμορφώνονται δημιουργώντας αυλάκια ή/και διαδρόμους οι οποίοι ορίζουν ταυτόχρονα και το μέγεθος των βραγιών. Δημιουργείστε με αυτό τον τρόπο, τόσες βραγιές όσα και τα είδη των λαχανικών που έχετε αποφασίσει να καλλιεργήσετε. Δεν είναι απαραίτητο όλες οι βραγιές να έχουν το ίδιο μέγεθος. Το μέγεθος κάθε βραγιάς, εξαρτάται από την ποσότητα του λαχανικού που έχετε αποφασίσει να καλλιεργήσετε εκεί. Μέλημά σας κατά τον σχηματισμό των βραγιών θα πρέπει να είναι, η εύκολη πρόσβαση σε όλα τα σημεία του λαχανόκηπου. Καλό είναι, ο προσανατολισμός των βραγιών να γίνεται προς τα νοτιοανατολικά, έτσι ώστε όλα τα λαχανικά σας να δέχονται την ίδια ποσότητα ηλιακού φωτός. Αν το σχήμα του χώρου σας, δεν σας διευκολύνει, προτιμήστε να διαμορφώσετε στενόμακρες βραγιές, για να επιτύχετε σε όλες τον επιθυμητό προσανατολισμό.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
(1)-Κοπριά και Κομπόστ : Θα γνωρίζετε ασφαλώς την έκφραση «χωνεμένη κοπριά». Είναι κοπριά του προηγούμενου έτους η οποία έχει αφεθεί σε σωρούς να «χωνέψει». Αυτό σημαίνει ότι μέσα στον σωρό, αναπτύσσονται ωφέλιμοι μύκητες οι οποίοι, αποδομούν τα συστατικά της κοπριάς και τα μετασχηματίζουν σε οργανική ουσία κατάλληλη για λίπανση. Σημειώστε ότι η φρέσκια κοπριά, αν χρησιμοποιηθεί πριν χωνέψει, μπορεί να «κάψει» τα φυτά σας.
Το κομπόστ, είναι οργανική ουσία η οποία παρασκευάζεται από κοπριά, φύλλα, φύκια κ.λ.π., με τον ίδιο τρόπο που παρασκευάζεται η χωνεμένη κοπριά. Μόνο πού, το κομπόστ, παρασκευάζεται σε βιομηχανική κλίμακα και διατίθεται στην αγορά συσκευασμένο σε σάκους. Είναι ένα τέλειο οργανικό και οικολογικό λίπασμα όπως ακριβώς και η κοπριά. Μπορείτε να το βρείτε, απευθυνόμενοι σε καταστήματα οργανικών λιπασμάτων ή σε μεγάλα φυτώρια.
(2)-Γράβαλο ή καλλιεργητής : Είναι ένα μεταλλικό εργαλείο, σε σχήμα υπερμεγέθους χτένας. Χρησιμοποιείται για την ισοπέδωση του εδάφους και την απομάκρυνση ταυτόχρονα των ζιζανίων που δεν έχουν ενσωματωθεί στο χώμα κατά το σκάψιμο.